نات یا کهریز از ابتکارات ایرانیان باستان است که قدمت آن به بیش از 3500 سال می رسد. این فن آوری به تدریج از ایران به سایر کشورها نیز راه پیدا کرده و در 40 کشور جهان استفاده از قنات رایج گردیده است و هنوز هم در برخی از کشورها مورد استفاده می گیرد.در حال حاضر چندین رشته قنات در منطقه تینگ چیان در شرق چین فعال است ، در افغانستان ، پاکستان ، عمان، جمهوری آذربایجان، آفریقای شمالی و مراتع الجزایر نیز هنوز قنات ها فعال می باشند. در اسپانیا تا حدود 150 سال پیش، تمام آب شرب شهر مادرید از قنات تامین می شده و هنوز هم برخی قنات ها در این کشور فعال می باشند. در آمریکای لاتین نیز رشته قنات های فعال در این منطقه به چشم می خورد.

تشخیص محل وجود آب زیرزمینی در گذشته :

در گذشته معمولا از روی پوشش گیاهی در یک منطقه بیابانی به وجود سفره آب زیرزمینی پی می بردند. و در آن محل قنات حفر می کردند. از جمله گیاهانی که رویش آن ها دلیل وجود آب زیرزمینی در آن محل بود، می توان به خارشتر و خارکتیرا اشاره نمود.

مراحل حفر قنات :

 *در یک منطقه برای این که یک قنات حفر شود، در اولين مرحله، در سه نقطه از زمين به فواصل معين سه چاه حفر مي كردند كه به اين چاهها ، چاه گمانه (حدس و گمان ) مي گفتند. بين پنج تا ده روز بعد حفر اين سه چاه ، مقني یعنی کسی که چاه حفر می کند، از تك تك اين چاهها بازدید می کرد تا ميزان آب جمع شده در آنها را بررسي كند. سپس آب داخل چاهها را خالي مي كردند و تا ده روز ديگر صبر مي كردند، هر كدام از اين سه چاه كه آب در آن به همان ميزان اول جمع شده بود، را به عنوان "مادر چاه قنات" انتخاب مي كردند.

 *مقني پس از بررسي شيب زمين در منطقه ، دومين چاه را حفر مي نمود. و چاه هاي بعدي با توجه به ميزان شيب زمين با عمق هاي كمتري حفر مي شد. مقني اين چاه ها را با حفر كانالي در زير زمين و در محل كف چاه، به يكديگر متصل می کرد. در نهايت پس از حفر آخرين چاه ، مغني به وسيله كندن كانالي از كف اولين چاه ، به ديواره كف مادر چاه مي رسيد و در اين زمان به علت شيب منطقه و اختلاف سطح آنها با مادر چاه ، همه چاه ها آبگيري مي شدند و سطح آب در آنها بالا مي آمد. كانال كشي زيرزميني قنات تا نزديك ترين شهر يا روستا به محل قنات ادامه مي يافت. به محل جاری شدن آب قنات بر روی زمین " مظهر قنات" گفته می شود.

 نكته قابل توجه اين است كه در طول مسير اين كانال ها، در محل هايي كه شيب زمين زياد

مي شد، برای استفاده از انرژی آب، آسياب آبي نصب مي نمودند. ملاحظه می شود که در آن زمان نیکان ما از انرژي آب استفاده بهينه مي نمودند. كانال هاي قنات پس از ورود به شهر يا روستا آب را به آب انبار ها وسردابهاي منازل هدايت مي كردند.

 یخچال های طبیعی نیاکان ما :

 در گذشته، ایرانیان به وسيله خشت خام بناهايي مي ساختند كه كار يخچال هاي امروزي را تا حدودي انجام مي دادند. در نزديكي اين يخچال ها حوض هايي بود که شب هاي سرد زمستان با آبي كه از قنات پر مي شدند . آّب داخل حوض تا صبح يخ مي بست، روز بعد اين يخ ها را از حوض ها خارج كرده وبه تدريج در كف بناي يخچال مي ريختند و روي آن را با لايه اي از كاه مي پوشاندند و در تابستانها از يخ داخل اين يخچال ها استفاده مي كردند.